Yirmilik Diş Nedir?
Diş sağlığı denildiğinde aklımıza genellikle diş çürükleri, diş eti hastalıkları ya da diş taşı temizliği gibi konular gelir. Fakat çoğu insanın hayatının bir döneminde mutlaka yaşadığı, bazen sessizce ilerleyen bazen de dayanılmaz ağrılarla kendini gösteren bir durum vardır: yirmilik dişler.
Genellikle gençlik döneminde, 17 ile 25 yaş aralığında sürmeye başlayan bu dişler, aslında ağız yapımızın doğal bir parçasıdır. Ancak “doğal” olmaları, her zaman sorunsuz oldukları anlamına gelmez. Çene kemiğinin yapısına, diş diziliminin düzenine ve kişiden kişiye değişen genetik faktörlere bağlı olarak, yirmi yaş dişleri kimi zaman hiç fark edilmeden çıkabilirken, bazen de şiddetli ağrılar, şişlikler ve çene kilitlenmeleri gibi rahatsızlıklara yol açabilir.
Birçok kişi yirmi yaş dişleri ağrısını ilk kez hissettiğinde, ne olduğunu anlayamaz. Dişin yer bulmaya çalıştığı o dönemde, sanki çenenin arka kısmında baskı yapan bir şey varmış gibi bir his oluşur. Bazıları bu dönemi birkaç hafif ağrıyla atlatırken, bazılarında diş etinde enfeksiyon, çene kemiğinde iltihap veya komşu dişlerde baskı nedeniyle ciddi sorunlar gelişebilir.
Yirmi yaş dişleri, aslında evrimsel sürecin de bir yansımasıdır. Atalarımızın daha geniş çene yapısı ve sert beslenme alışkanlıkları nedeniyle gerekli olan bu dişler, günümüzde çoğu kişide çene darlığı nedeniyle tam olarak yer bulamaz hale gelmiştir. Bu da gömülü yirmi yaş dişleri ortaya çıkmasına neden olur.
Yirmilik Diş Nedir?
Yirmi yaş dişleri, ağızda en son çıkan ve genellikle “geç gelen misafir” olarak bilinen dişlerdir. Çoğunlukla 17 ile 25 yaş arasında sürmeye başladıkları için halk arasında “yirmilik diş” adını almışlardır. Diş hekimliğinde ise bu dişler, “üçüncü azı dişleri” ya da İngilizce adıyla third molars olarak geçer.
Bir yetişkinin ağzında normalde 32 diş bulunur ve bunların dördü yirmilik dişlerdir: üst çenede iki tane, alt çenede iki tane. Ancak her insanın ağız yapısı aynı değildir. Kimi insanların çene yapısı bu dişlerin çıkmasına uygunken, kimilerinde çene kemiği dardır ve dişler kendine yer bulamaz. Bu durumda dişler “gömülü” kalabilir ya da hiç oluşmadan çene içinde sessizce varlığını sürdürür.
Bazı kişiler yirmilik dişlerini fark bile etmeden çıkarırken, bazıları için bu süreç oldukça sancılı olabilir. Diş, yer bulmakta zorlandığında komşu dişlere baskı yapabilir, çene ağrısı, şişlik veya hatta enfeksiyon oluşturabilir. Kısacası, yirmilik dişler her insanda farklı bir hikâyenin kahramanıdır.
Aslında bu dişlerin çıkması doğanın gayet normal bir sürecidir. Ancak modern beslenme alışkanlıkları ve küçülen çene yapımız nedeniyle artık eskisi kadar gerekli değiller. Buna rağmen, bazı kişilerde hâlâ çıkmaya devam ederler ve bu da hem merak edilen hem de zaman zaman korkulan bir diş hekimliği konusunu gündeme getirir.
Yirmilik Dişler Neden Var?
Yirmilik dişlerin aslında bugün hâlâ ağzımızda yer almasının nedeni, binlerce yıl öncesine dayanan bir mirastır. Atalarımızın beslenme düzeni bugünkünden çok farklıydı. Sert etler, çiğ sebzeler, kök bitkiler ve lifli gıdalar… Tüm bu yiyecekleri çiğnemek için güçlü çenelere ve fazladan azı dişlerine ihtiyaç duyuluyordu. İşte o fazladan azı dişleri, yani yirmi yaş dişleri, o dönemde son derece işlevseldi.
Ancak zamanla yaşam biçimimiz değişti. İnsanlar ateşi keşfetti, yemekler pişmeye başladı ve besinler yumuşadı. Bu değişim sadece soframızı değil, vücudumuzu da etkiledi. Artık sert yiyecekleri parçalamak için o kadar güçlü çenelere ihtiyacımız kalmadı ve çene kemiklerimiz küçülmeye başladı.
Ama genetik miras kolay silinmiyor. DNA’mız hâlâ dört adet üçüncü azı dişi üretme eğiliminde. Yani çenemiz küçüldü ama dişlerimiz hâlâ “eski düzeni” sürdürmekte ısrar ediyor. Sonuç olarak bu dişler, çıkmak için yeterli alan bulamıyor ve bazen yarı gömülü, bazen tamamen gömülü bir şekilde sıkıntı yaratabiliyor.
Yirmilik Diş Ne Zaman Çıkar
Yirmilik dişlerin çıkma zamanı kişiden kişiye değişir. Bazı insanlarda bu süreç 17 yaş civarında başlarken, bazılarında 25 yaşına kadar uzayabilir. Hatta bazı şanslı kişilerde bu dişler hiç çıkmaz ya da çene kemiğinin içinde gömülü kalır ve hiçbir belirti vermez. Yani kiminin çenesi bu dişleri sessizce kabul ederken, kiminde ise adeta küçük bir “diş savaşı” yaşanır.
Genellikle yirmilik dişlerin çıkmaya başladığını anlamak çok da zor değildir. Çünkü vücut bu süreci çeşitli sinyallerle belli eder. Çenenin arka kısmında hafif bir ağrı, diş etinde baskı hissi ya da çiğnerken oluşan rahatsızlık, bu dişlerin yavaş yavaş yüzeye doğru ilerlediğinin habercisidir.
Aşağıdaki belirtiler, yirmilik dişinizin kendini göstermeye başladığını düşündürebilir:
-
Diş etinde ağrı veya basınç hissi: Özellikle çenenin arka kısmında bir doluluk veya sanki bir şey bastırıyormuş gibi bir his oluşabilir.
-
Çiğneme sırasında rahatsızlık: Arka dişlerle ısırma sırasında hassasiyet ya da acı hissedebilirsiniz.
-
Çene hattında şişlik: Dişin çıkmaya çalıştığı bölgede hafif bir şişlik ya da gerginlik fark edilebilir.
-
Ağız açarken zorlanma: Bazı durumlarda çene kasları gerilir ve ağzı tam açmak güçleşebilir.
-
Diş etinde kızarıklık veya iltihap: Diş etinde kızarma, hassasiyet veya diş fırçalarken kanama görülebilir.
Bu belirtiler, dişin çıkmaya başladığının doğal bir göstergesidir. Ancak bazen süreç bu kadar masum olmayabilir. Eğer ağrı sürekli hale geliyorsa, şişlik artıyorsa veya yemek yerken ciddi rahatsızlık hissediyorsanız, bu durum dişin yanlış pozisyonda çıktığını ya da iltihap oluştuğunu gösterebilir.
Gömülü Yirmilik Diş Nedir?
Gömülü yirmilik diş, aslında yirmilik dişlerle ilgili en sık rastlanan problemlerden biridir. Basitçe söylemek gerekirse, dişin çıkması gereken yere ulaşamayıp diş etinin ya da çene kemiğinin içinde sıkışıp kalması durumudur. Bunun en yaygın nedeni çene yapısının yeterince geniş olmamasıdır; diş kendine yer bulamadığında, genellikle yanındaki dişe doğru eğilir veya yanlış bir açıyla konumlanır. Bazı durumlarda diş eti ya da çene kemiği dişi tamamen örterek yüzeye çıkmasını engeller.
Gömülü yirmilik dişler bazen hiçbir belirti vermeden yıllarca bu şekilde kalabilir; kişi farkında bile olmayabilir. Ancak çoğu zaman süreç bu kadar sessiz ilerlemez. Dişin etrafında iltihap oluşabilir, ağrı ve şişlik görülebilir, çene hareketlerinde kısıtlanma yaşanabilir veya baskı nedeniyle komşu dişlerin dizilimi bozulabilir. Bu nedenle, düzenli diş kontrolleri gömülü yirmilik dişlerin erken tespit edilmesi ve olası sorunların önlenmesi açısından büyük önem taşır.
Yirmilik Dişler Çekilmeli Mi?
Yirmilik dişlerin çekilip çekilmemesi, aslında herkeste aynı cevabı olmayan bir konudur; tamamen dişin konumuna, çıkış şekline ve yarattığı etkiye bağlıdır. Eğer diş gömülü kalmışsa, çevresinde iltihap gelişiyorsa, yan dişlere baskı yaparak dizilimi bozuyorsa veya çiğneme sırasında ağrıya neden oluyorsa, genellikle çekilmesi önerilir. Ayrıca yirmilik dişin konumu nedeniyle temizliği zorsa ve fırçalamak güç olduğundan sık sık çürük oluşuyorsa, dişi ağızda tutmak uzun vadede daha büyük problemlere yol açabilir.
Ancak her yirmilik diş “çekilmeli” diye bir kural yoktur. Diş düzgün şekilde sürmüş, çiğnemeye katkı sağlıyor ve sağlıklı bir şekilde temizlenebiliyorsa, ağızda kalmasında hiçbir sakınca bulunmaz. Bazı kişilerde bu dişler yıllarca sorunsuz şekilde varlığını sürdürebilir. Dolayısıyla en doğru karar, diş hekiminin yapacağı muayene ve röntgen değerlendirmesiyle belirlenmelidir; çünkü her ağız yapısı kendine özgüdür ve her yirmilik dişin hikayesi farklıdır.
